Wprowadzenie
Społeczna odpowiedzialność biznesu jest jedną z najnowszych koncepcji zarządzania. Potrzebę zrozumienia praw i obowiązków wobec społeczeństwa określa norma ISO 26000. W Polsce pojęcie CSR (Corporate Social Responsibility) jest terminem nowym i jeszcze nie do końca znanym wśród małych i średnich przedsiębiorstw, jednakże społeczna odpowiedzialność nie dotyczy tylko biznesu, ale wpisana jest również w model zarządzania uczelni wyższych. Uczelnie nie tylko powinny działać w sposób odpowiedzialny, ale również ich zadaniem jest uczenie postaw etycznych oraz stosowanie dobrych praktyk realizując podejście normy ISO 26000[1].
Celem pracy jest zwrócenie uwagi na istotność funkcji normy ISO 26000 w zarządzaniu uczelnią wyższą oraz przywołanie odpowiedzialnych praktyk stosowanych w świecie biznesu, które mogą stać się integralną formą działania uczelni wyższej. Hipotezą staje się stwierdzenie, że CSR powinien być obecny w szkolnictwie wyższym nie tylko na szczeblu edukacyjnym, ale również znaleźć swoje miejsce na szczeblach zarządzania.
Istota normy ISO 26000
Norma ISO 26000:2010 – „Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności”, skierowana jest do organizacji w sektorze publicznym oraz w prywatnym, niezależnie od działalności, rozmiarów lub lokalizacji. Celem normy jest określenie korzyści wynikających z prowadzenia działalności w sposób społecznie odpowiedzialny. Norma ISO 26000 zawiera jedynie wytyczne, więc nie może być podstawą do certyfikacji, w porównaniu do innych norm[7].
Norma w sposób kompleksowy definiuje społeczną odpowiedzialność, wskazując na jej kluczowe obszary[7]:
- ład organizacyjny,
- prawa człowieka,
- praktyki z zakresu pracy,
- środowisko,
- uczciwe praktyki operacyjne,
- zagadnienia konsumenckie,
- zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej.
Dialog z interesariuszami w ujęciu uczelni wyższej
fot. Bill Davenport / freeimages.com
Ład organizacyjny jest to system, poprzez, który organizacja podejmuje i wdraża decyzje zmierzające do realizacji zamierzonych celów z uwzględnieniem interesariuszy oraz poszanowaniem zasad etycznych[8].
Jednym z kluczowych elementów ładu organizacyjnego na uczelni wyższej jest dialog z interesariuszami. Społeczna odpowiedzialność uczelni wpływa w dużym stopniu na kształtowanie postaw wśród interesariuszy. Najważniejszymi interesariuszami uczelni wyższych są: studenci, pracownicy, przedsiębiorcy, inwestorzy, dostawcy, instytucje rządowe oraz społeczność lokalna. Grupa ta jest najbardziej zainteresowana realizacją celów strategicznych określonych przez uczelnię wyższą[2]. Uczelnia budując strategię zarządzania powinna szczególną uwagę zwrócić na dialog z interesariuszami z uwzględnieniem ich potrzeb. Dialog uczelni z interesariuszami powinien polegać na współpracy z przedsiębiorstwami zewnętrznymi, włączając ich proces kształtowania koncepcji oraz programów studiów jak również pomoc w realizacji tych programów, poprzez spotkania ze studentami.
Dialog z interesariuszami na przykładzie Polskiej Telefonii Cyfrowej
W 2012 roku Polska Telefonia Cyfrowa przeprowadzała dialog z pracownikami oraz interesariuszami zewnętrznymi. Celem analizy było usystematyzowanie podejmowanych działań oraz poznanie potrzeb i oczekiwań zainteresowanych stron. Dialog przeprowadzony przez przedsiębiorstwo pomógł określić listę priorytetowych działań oraz zbudować relację z interesariuszami[3].
Różnorodność, czyli kobiety na uczelni
Różnorodność to pojęcie, które w kontekście odpowiedzialności organizacji oznacza zróżnicowanie zatrudnionych w niej osób. Może dotyczyć takich determinantów jak: płeć, przynależność rasowa, przynależność narodowa i etniczna, wyznanie, bezwyznaniowość, stopień i rodzaj niepełnosprawności, wiek, orientacja seksualna, tożsamość płciowa czy styl życia jak i wszelkie inne możliwe czynniki dyskryminacyjne[11]. W kontekście szkolnictwa wyższego prowadzone są badania mające na celu określenie stosunku ilości zatrudnionych kobiet do mężczyzn oraz warunki pracy ze względu na płeć. Według badania „Zróżnicowanie płac kobiet i mężczyzn zatrudnionych jako pracownicy naukowo-dydaktyczni w publicznych szkołach wyższych” kobiety zatrudnione na uczelniach średnio zarabiają mniej niż mężczyźni. Jednak zróżnicowanie płac wynika głównie z różnicy w stanowiskach. Na niższych szczeblach kariery (asystent, adiunkt) kobiety zarabiają więcej lub różnica na korzyść mężczyzn jest minimalna, odwrotna tendencja zauważalna jest w przypadku wyższych stanowisk. Brak dyskryminacji płacowej nie oznacza jednak równego traktowania płci na uczelniach publicznych w zakresie promocji, świadczy o tym między innymi struktura zatrudnienia – dla przykładu na stanowisku profesora zwyczajnego zatrudnionych było 12% badanych mężczyzn, zaś w przypadku kobiet odsetek ten wynosił zaledwie 3%[9].
Różnorodność na przykładzie EDF Polska
W Grupie EDF została utworzona wewnętrzna organizacja mająca na celu wspieranie rozwoju zawodowego kobiet[4]. Rozwój zawodowy kobiet to również integralna część zrównoważonego uniwersytetu, program rozwoju zawodowego kobiet EDF Polska można przełożyć na realia uniwersyteckie i zaimplementować na uczelniach wyższych.
Partycypacja pracownicza
Partycypacja pracownicza to włączenie pracownika do procesu zarządzania organizacją. Dzięki niej pracownik nie tylko posiada realny wpływ na decyzje podejmowane w organizacji, ale także jest narzędziem motywowania pracownika – wpływa na wzrost satysfakcji z pracy oraz wspiera rozwój umiejętności zatrudnionego, co w konsekwencji bezpośrednio przekłada się na wydajność jego pracy[10]. Na uczelni podczas zebrań wydziałowych lub katedralnych pracownicy delegowani do reprezentowania w.w. jednostek mają realny wpływ na decyzje podejmowane podczas posiedzeń Senatu Uczelni lub Rad Wydziału.
Partycypacja pracownicza na podstawie Pelion S.A.
Pelion wprowadził w życie pomysł „Idea na plus”, której celem jest poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań biznesowych. Pomysły przekazywane są przez pracowników za pośrednictwem specjalnej strony internetowej. Zarząd po zapoznaniu się z każdą propozycją podejmuje decyzje o akceptacji jej wdrożenia[4].
Ekoefektywność na uczelni
Obszar dotyczący środowiska obejmuje, w rozumieniu normy ISO 26000 szerokie zagadnienie. Uczelnie wyższe nie tylko powinny działać w sposób etyczny, ale również uczyć szacunku do środowiska naturalnego. Decyzje i działania podjęte przez uczelnie powinny uwzględniać wpływ na środowisko, niezależnie od lokalizacji oraz liczności studentów bądź pracowników[5]. Wpływ na środowisko może odnosić się do wykorzystywanych zasobów, wytwarzania odpadów. Uczelnia tworząc strategię zarządzania powinna określać ekoefektywność, czyli osiąganie wysokich wyników środowiskowych, mówiących o niskim wpływie działalności przedsiębiorstwa na środowisko naturalne. Działania jakie uczelnie wyższe uwzględniają edukację studentów dotyczącą ochrony środowiska, bądź promowania działań ekologicznych w środowisku akademickim. Korzyści jakie wynikają dla ekowydajnej uczelni to: obniżenie rachunków, wzrost konkurencyjności uczelni oraz poprawa wizerunku uczelni[13].
Ekoefektywność na podstawie firmy Procter & Gamble Polska.
Strategia P&G w zakresie zrównoważonego rozwoju polega na praktyce „Zero odpadów produkcyjnych wysyłanych na wysypiska”. Firma produkując odpady z tworzyw sztucznych wykorzystuje je do produkcji przedmiotów codziennego użytku. Odpady metalowe kieruje do huty do ponownego użycia, palety służące do składowania produktów przetwarzane są w innym przedsiębiorstwie na panele podłogowe[12].
Zagadnienia konsumenckie
Obszar normy ISO 26000 dotyczy również relacji uczelni wyższej ze studentem. Uczelnie kształcąc studentów mają wobec nich określone obowiązki. Praktyki zawarte w tym punkcie dotyczą m.in. przestrzegania zasad etycznych w komunikacji ze studentami oraz dbanie o zdrowie i bezpieczeństwo. Ważnym elementem jest również dbanie o potrzeby studentów niepełnosprawnych oraz będących w trudnej sytuacji finansowej. Kolejnym elementem CSR na uczelni jest edukowanie o społecznej odpowiedzialności biznesu. Uczelnie edukują studentów m.in. poprzez organizowanie warsztatów związanych z tematyką CSR, współpracując z ambasadorami Ligi Odpowiedzialnego Biznesu (LOB). Dni otwarte uczelni wyższych są miejscem komunikacji z potencjalnymi studentami, dzięki którymi uczniowie szkół ponadgimnazjalnych mogą porozmawiać z wykładowcami oraz obecnymi studentami jak i poznać programy kształcenia.
Edukacja konsumentów na podstawie firmy Hourus Innowacyje Materiały Przemysłowe.
Strategia firmy w zakresie edukacji polega na prowadzeniu bloga, na którym publikuje materiały dotyczące produktów, technologii, rozwiązań i zastosowań proponowanych klientom[4].
Współpraca międzysektorowa, uczelnia – biznes – społeczeństwo
Współprace międzysektorową można nazwać specyficznym partnerstwem na rzecz zrównoważonego rozwoju i obustronnych korzyści. Partnerstwo definiowane jest jako międzysektorowe alianse, w ramach których jednostki, grupy i organizacje reprezentujące różne sektory zgadzają się współpracować wspólnie ponosząc koszty, ryzyko oraz dzieląc się korzyściami[14]. Uczelnie wyższe coraz częściej przyjmują model biznesowy, a biznes szuka nowych form pozyskiwania klientów (w tym przypadku studentów) poprzez społeczny wymiar usług[6]. Uczelnie współpracują z przedsiębiorstwami podczas tworzenia nowych kierunków, zapraszają przedstawicieli biznesu do wcielenia się w rolę wykładowców, a biznes oferuje praktyki, staże dla studentów oraz wykładowców aby rozwiązywali realne problemy występujące w przedsiębiorstwach.
Podsumowanie
ISO 26000 rozpatrywana jako instrukcja do działania może spowodować lawinę dobrych praktyk stosowanych nie tylko w świecie biznesu. W dzisiejszych czasach termin społecznej odpowiedzialności uczelni to nie tylko forma promocji działań szkolnictwa wyższego jako edukatora społecznego, to sposób zarządzania jednostką administracji publicznej. Uczelnia podobnie jak inne podmioty może organizować rozmaite projekty zaangażowania społecznego, takie jak działania kształtujące świadomość środowiskową, prowadzenie przyuczelnianych przedszkoli czy dbanie o politykę antymobbingową i antydyskryminacyjną. Komercjalizacja wiedzy, innowacyjność czy dostosowanie kształcenia do warunków rynkowych to czynniki, które muszą kreować możliwości działania uczelni wyższej w duchu CSR. Uczelnie stanowią nieodłączny element każdego społeczeństwa, a promowane przez nie wartości i postawy znajdują następnie odzwierciedlenie w jego funkcjonowaniu[1].
Przywołane w artykule odpowiedzialne praktyki firm mogą stać się bliźniaczą formą postępowania każdej uczelni wyższej. Wystarczy w schemat zarządzania uczelnią wprowadzić empatię oraz zaangażowanie w postaci odpowiedzialności i zaangażowania społecznego.
Literatura
[1] RUDNICKA A., O społecznej odpowiedzialności uczelni, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2014, s.15
[2] Geryk M., Społeczna Odpowiedzialność, SGW w Warszawie, 2012, s.232
[3] Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Odpowiedzialny Biznes w Polsce- Raport 2012, Warszawa 2013, s.36
[4] Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Odpowiedzialny Biznes w Polsce, Dobre praktyki- Raport 2013, Warszawa 2014
[5] Norma ISO 26000:2010, „Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności”
[6] Borkowska S., Zielińska E., Układ otwarty. Miejskie partnerstwa międzysektorowe, Res Publica Nowa, Warszawa 2014, s.29
Netografia
[7] http://www.iso.org/iso/home/standards/iso26000.html, 02.02.2015
[8] http://www.odpowiedzialnafirma.pl/o-csr/iso-26000, 02.02.2014
[9] http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/54/id/1093, 05.02.2015
[10] http://www.rynekpracy.pl/artykul.php/wpis.875, 02.02.2015
[11] http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/roznorodnosc/,02.02.2015
[12] http://www.pg.com/pl_PL/news_views/Zero_Odpadow.shtml, 10.02.2015
[13]http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/ekowydajnosc-ekoefektywnosc/, 10.02.2015
[14] http://odpowiedzialnybiznes.pl/artykuly/partnerstwo-jako-narzadzie-spolecznej-odpowiedzialnosci-biznesu/, 10.02.2015
