Niektórych zastanawiać może geneza i cel umieszczania na produkcie (lub partii produktów) oznaczenia partii/serii produkcyjnej. Ten charakterystyczny kod numeryczny lub alfanumeryczny jest spotykany właściwie wszędzie, zarówno na produktach żywnościowych, chemicznych, jak i odzieży czy sprzęcie audiowizualnym. Czemu mają służyć tego typu oznaczenia?
Od pewnego czasu Wspólnota Europejska reguluje konieczność wprowadzania oznaczeń partii produkcyjnych na produktach, których obrót jest związany z UE. Art. 18 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002r., dotyczącego ogólnych wytycznych i wymogów prawa żywnościowego, powołujący się na Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiający procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności, nakłada na przedsiębiorcę (z branży spożywczej) obowiązek śledzenia drogi pochodzenia produktu. Oznacza to, że przedsiębiorca jest zobligowany do prowadzenia i archiwizowania dokumentacji/danych umożliwiających identyfikację podmiotów spożywczych (nie podając wymaganego okresu, ale stosowany jest czas ok. 5 lat od daty produkcji), tj. środki spożywcze, surowce, substancje dodatkowe, inne składniki żywnościowe lub materiały i wyroby służące do kontaktu z żywnością, które stosowane są do wprowadzania produktów żywnościowych do obrotu lub używane są podczas procesów produkcyjnych[1]. Co więcej, Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi działalność rejestratorską, zatwierdzającą i nadzorującą nad podmiotami, które eksportują produkty roślinne do Federacji Rosyjskiej, a która wymaga m.in. wdrożenia, stosowania i udowodnienia procedur identyfikujących te towary. (Paragraf 4. Porozumienia z dn. 1 kwietnia 2009 pomiędzy Głównym Inspektorem Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Głównym Inspektorem Sanitarnym i Głównym Inspektorem Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych – http://piorin.gov.pl/cms/upload/porozumienie.pdf).
Obligatoryjne śledzenie i możliwość lokalizowania produktów w trakcie trwania całego łańcucha procesów produkcyjnych (głównych i pomocniczych) oraz dystrybucji, dotyczy przede wszystkim branż takich jak: spożywcza, kosmetyczna i farmaceutyczna. „Traceability” – termin pochodzący z języka angielskiego, charakteryzuje fakt wdrożenia oznaczeń serii produkcyjnych. Identyfikowalność – to cecha mająca na celu umożliwienie sprawdzenia historii, położenia lub zastosowania produktu, śledzenia ruchu towaru, zarówno naprzód jak i w tył, a więc z możliwością przewidzenia następnego „ruchu”, jak również spojrzenia w „przeszłość” – pochodzenie towaru, materiału czy półfabrykatów, poprzednie etapy procesu produkcji i zasoby odpowiedzialne.
W przypadku zwolnienia do dalszego etapu produkcji defektywnego towaru, dzięki zasadom „traceability” możliwe jest dotarcie w szybkim czasie do „najsłabszego ogniwa” procesu, które jest odpowiedzialne za dane niepowodzenie czy szkodę. Umiejętność sporządzania, utrzymywania i wykorzystywania takich informacji pozwala na minimalizację kosztów wycofania potencjalnie szkodliwego lub nienadającego się do spożycia towaru, a także wdrożenie działań prewencyjnych w celu wyeliminowania błędów produkcyjnych[2]. Identyfikowalność jest szczególnie istotna także w przedsiębiorstwach produkcyjnych branży Automotive i branży lotniczej, w których „wykrycie” wady na późnym etapie produkcyjnym obliguje do wyeliminowania jej we wszystkich identycznych lub podobnych produktach, na których podobny lub identyczny defekt mógł wystąpić w przeszłości lub może wystąpić w przyszłości. Rygorystyczna kontrola jakości, we współpracy z programem „traceability”, pozwala na „komunikację” z towarem/produktem w taki sposób, aby dzięki stałemu zapisowi historii produktu móc dotrzeć do wadliwej sztuki lub sztuk w jak najszybszym czasie, w celu wyeliminowania defektu.
Dla przykładu, punkt 7.5.3. normy lotniczej AS9100 C (opartej na wymaganiach ISO 9001) mówi o wdrożeniu koncepcji identyfikacji wyrobów podczas całego okresu realizacji wyrobu, tam gdzie jest to odpowiednie (a w lotnictwie stosowne przypadki to wszystkie przypadki). Ponadto, firma lotnicza zobowiązana jest do identyfikowania konfiguracji wyrobu lotniczego tak, aby móc dokonać różnicowania pomiędzy nieaktualną i aktualną wersją konfiguracji[3]. Podobnie jest w przypadku standardu zarządzania jakością w branży motoryzacyjnej ISO/TS 16949:2009 (również opartego o ISO 9001) – identyczny punkt mówi o tym samym, jednakże z zaznaczeniem: identyfikowalność wyrobów motoryzacyjnych dotyczy wszystkich obszarów bez wyjątku, ponieważ stwierdzenie „w stosownych przypadkach” nie obowiązuje w sektorze Automotive[4].
Bibliografia:
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 178/2002 z dnia 28 stycznia 2002r.
- Frąckowiak, System GS1 nie tylko dla orłów, Logistyka, nr 3/2014, s. 66.
- AS 9100:2009, Rev.C. Quality Management Systems – Requirements for Aviation, Space and Defense Organizations
- ISO/TS 16949:2009 Quality management systems—Particular requirements for the application of ISO 9001:2008 for automotive production and relevant service part organizations
- Porozumienie z dn. 1 kwietnia 2009 pomiędzy Głównym Inspektorem Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Głównym Inspektorem Sanitarnym i Głównym Inspektorem Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
